de morning after pil

Als de anticonceptie mislukt is het mogelijk de kans op daaropvolgende zwangerschap te verkleinen door de morning-after pil, ook wel noodpil genoemd, in te nemen (tot 3x24 uur na de coïtus) of een morning-after spiraaltje ofwel noodspiraaltje te plaatsen (tot 5x24 uur na de coïtus).

	-	de pil is vergeten in de eerste week van de pilstrip, er een normale stopweek aan vooraf is gegaan en er geslachtsgemeenschap is geweest zonder aanvullende bescherming in de 7 dagen voorafgaande aan het vergeten van de pil, ook al was dit in de stopweek. (N.B. Als er geen stopweek is geweest, dus als de pil gewoon werd doorgeslikt, is geen morning after anticonceptie nodig)
of als tijdens de vruchtbare dagen:
	-	geen anticonceptie is gebruikt
	-	een 'condoom-ongeval' heeft plaatsgevonden: het condoom is afgegleden ( wordt later in de vagina teruggevonden) of is gescheurd

Heeft tijdens de vruchtbare dagen een onbeschermde coïtus plaatsgevonden, dan is de kans op zwangerschap tussen de 10 en 30 %, afhankelijk van het tijdstip van de coïtus ten opzichte van de eisprong en de overlevingsduur van de zaadcellen.

Door het toedienen van een hoge dosis hormonen in de vorm van de zogenaamde “morning-after” pil, te beginnen binnen 72 uur na de onbeschermde coïtus, is dit percentage terug te brengen tot 5 à 10.

De oudste “morning-after” pil bestaat uit een 5-daagse kuur, waarbij dagelijks 5 mg Lynoral wordt ingenomen. Omdat deze hoge dosis hormonen als regel gepaard gaat met misselijkheid en braken is het verstandig tijdens de kuur zetpillen te gebruiken, die het braken tegengaan. Lynoral is sinds kort niet meer verkrijgbaar.

Een methode die minder vaak aanleiding geeft tot braken en waarbij een lagere dosis hormonen wordt toegediend, is de Yuzpe methode, ook wel de 2x2-methode genoemd. Hierbij worden 2 maal 2 tabletten Neogynon® of Stediril-d® ingenomen met een tussenpoos van 12 uur. De meest effectieve methode is de 2x1-methode. Hierbij wordt 2 maal 1 tablet levonorgestrel van 0,75 mg ingenomen met een tussenpoos van 12 tot 24 uur. In Nederland te verkrijgen onder de merknaam Norlevo. Recent onderzoek heeft aangetoond dat een eenmalige dosis van 2 tabletten tegelijk even effectief is als de 2 malige dosis. Op 28 juli 2005 werd ook de Norlevo 1,5 mg geregistreerd. Vanaf februari 2006 vervangt deze verpakking de 2 x 0,75 mg. De morningafter pil is dus een echte eenmalig in te nemen pil geworden. De Norlevo is zonder recept verkrijgbaar bij apotheek en drogist.

De EllaOne® werd in 2009 als nieuwe morning-after pil geïntroduceerd. Het bevat de werkzame stof ulipristalacetaat. Het is verkrijgbaar in de vorm van één eenmalig in te nemen witte tablet (30 mg). De werkzame stof in EllaOne, ulipristalacetaat, werkt als een modulator van de progesteronreceptor. Dit wil zeggen dat de stof hecht aan de receptoren waaraan normaal gesproken progesteron bindt, waardoor het hormoon zijn werking niet kan uitoefenen. Door inwerking op de progesteronreceptoren voorkomt EllaOne zwangerschappen: het verstoort de ovulatie en kan ook veranderingen in het baarmoederslijmvlies tot gevolg hebben. Ook EllaOne is zonder recept verkrijgbaar bij apotheek en drogist.

Tot 4 à 5 dagen na een onbeschermde coïtus is het mogelijk een koperspiraaltje in te brengen ter voorkoming van innesteling van een eventueel bevruchte eicel. Deze vorm van post-coïtum anticonceptie is uitermate effectief. Aangezien het niet goed mogelijk is in deze situatie eventuele infecties op het moment van inbrengen van het spiraaltje uit te sluiten, is antibioticaprofylaxe gewenst. Effectief ter voorkoming van opstijgende infecties zijn een eenmalige dosis van: 200 mg doxycycline (Vibramycine); 500 mg erytromycine (Erythrocine); 400 mg ofloxacine (Tarivid) of 1 g azitromycine (Zithromax). Voordeel van deze vorm van post-coïtum anticonceptie is, dat het spiraaltje daarna kan blijven zitten en de toekomstige anticonceptie hiermee ook meteen geregeld is. Het progesteronafgevende intrauteriene systeem Mirena is ongeschikt als post-coïtum anticonceptivum.

Uit een recent gepubliceerd onderzoek in de Lancet* blijkt, dat er een duidelijke relatie bestaat tussen het tijdstip van inname van de eerste dosis en de effectiviteit van de methode. Wordt de eerste dosis van 2 tabletten Neogynon of Stediril-D ingenomen binnen 24 uur na het ‘ongeval’, dan voorkomt de behandeling 77% van de te verwachten zwangerschappen. Wordt de eerste dosis ingenomen tussen 25 en 48 uur, dan daalt dit percentage tot 36 en wordt met de eerste dosis begonnen tussen 49 en 72 uur post-coïtum, dan wordt nog slechts 31% van de te verwachten zwangerschappen voorkómen. Eenzelfde effect wordt gezien met de behandeling van uitsluitend levonorgestrel in een dosering van 2 x 0,75 mg. De percentages van de zwangerschappen die voorkómen worden zijn dan resp. 95, 85 en 58 van de te verwachten zwangerschappen. Deze laatste methode is effectiever dan de Yuzpe methode. De EllaOne is gedurende alle episodes effectiever dan de Norlevo. In tegenstelling tot bij de Norlevo neemt de effectiviteit na 72 u. geleidelijk verder toe. Het morning-after spiraaltje is het meest effectief: meer dan 99% van de te verwachten zwangerschappen wordt voorkomen.

Methode	Vermindering van zwangerschapskans* (in %)
	< 24 u. post-coïtum	24-48 u. post-coïtum	48-72 u. post-coïtum	< 120 u. post-coïtum
Yuzpe 2x2 methode	77 %	36 %	31 %
Norlevo 2x0,75mg of 1x1,5mg	95 %	85 %	58 %
EllaOne 30 mg			62 %	76 %
Morning-after koperspiraal				> 99 %

*Ref: Task Force on Postovulatory Methods of Fertility Regulation: World Health Organization. Randomised controlled trial of levonorgestrel versus the Yuzpe regimen of combined oral contraceptives for emergency contraception. The Lancet 1998;352:428-33.

Als er onbedoeld toch een zwangerschap ontstaat zal allereerst een besluit genomen dienen te worden over het al dan niet accepteren van de zwangerschap. Om tot een verantwoorde besluitvorming te komen kan soms professionele hulpverlening gewenst zijn. De eerst aangewezene voor overleg zal de huisarts zijn, maar voor begeleiding in de besluitvorming kan ook hulp gezocht worden bij een van de vestigingen van het Fiom. Deze organisatie is gespecialiseerd in hulpverlening aan iedereen die vragen of problemen heeft op het gebied van ondermeer onbedoelde zwangerschap, abortus en afstand ter adoptie. De hulpverlening is gratis en een verwijzing is niet nodig. Het landelijk bureau van de Fiom is gevestigd in ’s-Hertogenbosch. Tel. 073-6128821. Uitgebreide informatie is ook te vinden op de website www.fiom.nl. Wordt de zwangerschap niet geaccepteerd dan bestaat er afhankelijk van de duur van de zwangerschap de mogelijkheid van een ‘overtijd’ behandeling of een abortus provocatus.

Met de huidige uiterst gevoelige zwangerschapstesten is het al mogelijk om enkele dagen na het uitblijven van de menstruatie een jonge zwangerschap vast te stellen. De meest eenvoudige overtijdbehandeling bestaat uit het leegzuigen van de baarmoederholte met een dunne katheter op een lege injectiespuit, waarmee de inhoud van de baarmoederholte wordt weggezogen. De behandeling dient plaats te vinden voordat de amenorroe 6 weken bedraagt, overeenkomend met een werkelijke zwangerschapsduur van 4 weken. Dat betekent dat de behandeling uitgevoerd moet worden binnen 2 weken na het uitblijven van de menstruatie. Deze behandeling mag uitsluitend plaatsvinden in een ziekenhuis of abortuskliniek met een vergunning volgens de wet afbreking zwangerschap. Met uitzondering van enkele confessionele ziekenhuizen beschikken nagenoeg alle ziekenhuizen in Nederland over een dergelijke vergunning. Ook alle erkende abortusklinieken hebben een dergelijke vergunning.

“Overtijd” behandeling kan sinds kort ook plaatsvinden met de “abortuspil”: het Mifepristone. Ook de abortuspil mag alleen voorgeschreven worden door artsen verbonden aan een ziekenhuis of abortuskliniek met een vergunning op basis van de wet afbreking zwangerschap.

Voor het afbreken van een zwangerschap na 6 weken amenorroe, maar korter dan 12 weken amenorroe bij een nullipara en 14 weken amenorroe bij een multipara kan de zwangerschapsafbreking plaatsvinden middels een curettage of zuigcurettage. Hierbij wordt de baarmoederholte leeggemaakt met een stompe curette in het geval van een traditionele curettage of wordt de baarmoederinhoud weggezogen bij de zuigcurettage. Deze laatste methode wordt het meest toegepast. De ingreep vindt plaats onder plaatselijke verdoving en de inwendige baarmoedermond wordt hierbij voldoende opgerekt om de te gebruiken zuigbuis in de baarmoederholte te kunnen brengen.

Volgens de wet afbreking zwangerschap dient een bedenktijd van 5 dagen na het eerste bezoek aan een hulpverlener in acht te worden genomen, voordat tot de ingreep kan worden overgegaan. De eerste hulpverlener zal doorgaans de huisarts zijn, die naar een gynaecoloog in een vergunninghoudend ziekenhuis of naar een abortuskliniek zal verwijzen. Mocht degene naar wie wordt verwezen niet bereid zijn de ingreep te verrichten, dan is deze verplicht de hulpvrager door te verwijzen naar een hulpverlener, die wel bereid is de abortus te verrichten. In dit geval blijft de wettelijk verplichte wachttijd ingaan op de dag, dat de hulpvrager zich tot de eerste hulpverlener, doorgaans dus de huisarts, heeft gewend met het verzoek tot het afbreken van de zwangerschap.

Zwangerschapsafbreking kan dus alleen plaatsvinden in ziekenhuizen en abortusklinieken met een vergunning op grond van de wet afbreking zwangerschap. De instelling is verplicht registratie te houden van de zwangerschapsafbrekingen en deze te melden bij de Inspectie voor de Volksgezondheid. De persoonlijke gegevens van de hulpvrager worden om privacy redenen niet bij deze registratie vermeld.

Deze pagina werd voor het laatst bijgewerkt op 31 juli 2017
home	copyright	disclaimer	privacy